Stres, zwątpienie, presja. To codzienność wielu sędziów piłkarskich, ale szczególnie wyraźna staje się w momencie popełnienia błędu – nawet jeśli jest on nieunikniony. Zbliża się koniec sezonu piłkarskiego, co nakłada dodatkowe obciążenie na sędziów w kontekście dużej ilości spotkań o stawkę. Bardzo często w takich sytuacjach pojawia się wiele myśli w głowie. Poruszany w tym artykule temat będzie przybierał inną formę niż poprzedni. Poniżej zaprezentuję krótkie studium przypadku sędziego w sytuacji błędu oraz możliwe podejście psychologiczne wspierające mentalną odbudowę.
Studium przypadku: Michał, 26 lat – sędzia
Nadchodzi sobota, jedna z ostatnich kolejek w bieżącym sezonie. Młody arbiter wyznaczony został na mecz o utrzymanie się drużyn w lidze. Pokładane są w nim spore nadzieje z racji obiecującego sezonu. Pierwsza połowa spotkania nie jest wymagająca dla Michała. Oceniając większośc decyzji prawidłowo, sędzia schodzi z boiska po pierwszej części z wysokim poziomem pewności siebie. Jednakże w drugiej połowie mecz się zmienił. Pojawiło się coraz więcej sytuacji do oceny. Nadchodzi 80 minuta meczu, a Michał popełnia błąd w kluczowej sytuacji meczu – nie podyktował rzutu karnego po ewidentnym faulu. Jeszcze zanim spotkanie się skończyło, wiedział, że będzie to szeroko komentowane. W szatni pojawiła się złość na siebie, w głowie powtarzał w kółko: „Jak mogłem tego nie widzieć?”. Następnego dnia pojawiły się trudności z koncentracją, spadek motywacji, myśli o zawieszeniu kariery. Przeniosło się to na jego życie prywatne oraz zawodowe. Stwierdził, że cały sezon poszedł na marne przez tą jedną decyzję. Obserwator mimo potwierdzenia błędu ocenił pracę młodego sędziego bardzo dobrze.
Błąd jako część sukcesu
Z pewnością sytuacja, z którą spotkał się Michał może być dla wielu sędziów przypominającą ich zdarzenia w swojej przygodzie z gwizdkiem. Każdy arbiter wie, że bardzo często podejmowane decyzje zależą od prawidłowego ustawienia. Tym razem zdarzyło się tak, że ustawienie nie było optymalne co spowodowało błąd. Pierwszym krokiem w kierunku naszej mentalnej zmiany obrazu sytuacji jest psychoedukacja na temat popełniania błędów. Zadając często pytanie młodym adeptom sportu “Jaki jest antonim błędu?”, spotkać się można ze słowem “sukces”. Nie do końca tak jest z racji kilku prostych stwierdzeń, które weryfikują to na co składa się sukces, w tym przypadku w kontekście warsztatu sędziowskiego:
- Błędy, niepowodzenia i porażki to składowe sukcesu.
- Przeciwieństwo sukcesu to bezczynność, bezbarwność, zgoda na przeciętność - nie wychodząc na zawody (mając na to wpływ) możesz oceniać to jako błąd.
- Wszystko się wiąże z ryzykiem niepowodzenia - nawet wyjście na zakupy z rodziną.
- Każde podjęte działanie to małe zwycięstwa i niepowodzenia - Michał analizując swój błąd i wyciągając wnioski doprowadza do małego zwycięstwa.
Pułapki myślenia po błędzie
Te krótkie cztery stwierdzenia doprowadzają nas do kolejnych pułapek naszego umysłu, które wiążą się z:
- Bagatelizowaniem sytuacji - każdemu z nas zależy na jak najlepszym sędziowaniu, więc sformułowanie w głowie zdania “Nic się nie stało...” nie doprowadzi nas do niczego.
- Umniejszanie wagi wydarzenia - będąc obsadzonym na zawody o utrzymanie drużyn w danej lidze, mijamy się z prawdą formułując myśl “Nie zależało mi na tym...”
Kroki do odzyskania równowagi mentalnej
Przechodząc do samej interwencji spotkamy się z kilkoma krokami, które warto wykonać, aby wrócić do stabilności mentalnej:
- Zarzuć kotwicę - funkcjonowanie z konkretną myślą będąc jej bardzo blisko będzie ciężkie. Dlatego warto zastosować następujące kroki:
- U - uznaj myśli i uczucia (oto smutek, to moja złość, to myśli o porażce)
- N - nawiąż kontakt z ciałem (poruszaj się, przeciągnij się, wstań, wyprostuj się, wbij stopy w podłogę)
- Z - zaangażuj się w świat zewnętrzny (gdzie teraz jesteś, co widzisz, co słyszysz, jakie zapachy czujesz, jakie 5 zielonych rzeczy widzisz)
- Akceptacja - self talk:
- Ta emocja jest normalna; to normalna reakcja na trudną sytuację.
- Emocje są jak pogoda, a ja jestem jak niebo.
- Emocje są jak fale: wznoszą się, osiągają szczyt i opadają.
- W tej chwili ta emocja jest intensywna, ale z czasem ustąpi.
- Mam miejsce na to uczucie; bez względu na to, jak duże się stanie, nie może być większe ode mnie. Chcę zrobić miejsce na to uczucie, nawet jeśli go nie lubię.
- Ta emocja jest bolesna, ale nie może mnie fizycznie skrzywdzić; nie muszę z nią walczyć ani od niej uciekać.
- Nie muszę pozwalać, aby to uczucie mnie kontrolowało; mogę zrobić dla niego miejsce i zdecydować się działać zgodnie z moimi wartościami.
- Jak wszystkie uczucia, to również przyjdzie, zostanie i odejdzie we właściwym czasie. Nie muszę z nim walczyć ani od niego uciekać.
- Opuść kotwicę i przetrwaj burzę.
- Analiza i wyciąganie wniosków - po odłączeniu się od myśli i akceptacji możemy przejść do konkretnego elementu związanego z warsztatem sędziowskim. Najlepszym sposobem na wyciągnięcie wniosku jest wykonanie analizy własnego meczu w kontekście elementów do poprawy.
Są to tylko 3 elementy, które mogą doraźnie pomóc sędziemu, jednakże psychologia sportu to proces, który wymaga momentami wykonania większej ilości kroków.
Popełnianie błędów jest częścią bycia sędzią
To, jak sobie z nimi radzimy, definiuje tych, którzy potrafią utrzymać stabilność mentalną. Psychologia sportu nie daje gotowych recept, ale pomaga kierować się w stronę konstruktywnych działań, nawet w obliczu trudności.
Już w kolejnym artykule poruszę następny wątek związany z psychologią sportu w sędziowaniu. Śledź publikacje na stronie oraz odwiedź profil Psycholog na boisku na platformie Facebook oraz Instagram, by nie przegapić kolejnych wskazówek! Nie tylko ze świata psychologii w sędziowaniu.
Zapraszam do konsultacji indywidualnych oraz warsztatów grupowych.
Bibliografia
- Pielas, T. (2025). ACT w sporcie - moduł 1 [kurs ACT online]. Karty Sportowca.
- Pielas, T. (2025). ACT w sporcie - moduł 3 [kurs ACT online]. Karty Sportowca.
- Więcław, G. (2017). Ile sił w głowie. Psychologiczny niezbędnik biegacza. Wydawnictwo Athlete.
- Harris, R. (2024). Zrozumieć ACT: Terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce (A. Sawicka-Chrapkowicz, Tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. (Oryginalna praca wydana w 2009 r.)
